Hande(le)n in onschuld



Boven op de berg woont Wouter Kabouter. Hij is geen lieve maar een stoute Kabouter (uit: Sound of Music…)

Boven op de berg woont Wouter Kabouter. Hij is geen lieve maar een stoute Kabouter (uit: Sound of Music…)

Voor mij ligt een rapport van Klaas de Jonge, fameus Rwandakenner, en een van de meest erkende experts op het gebied van Gacaca. Reden waarom hij door zowel de Rwandese overheid als de internationale gemeenschap wordt gewantrouwd: beide hebben er baat bij gacaca neer te zetten als het school(n) voorbeeld van geslaagde verzoening en rechtspraak. De eerste om blazoen te poetsen, de tweede omdat die dat blazoenpoetsen heeft betaald.

Klaas rekent in zijn laatste rapport af met de wijze waarop er onderzoek is gedaan naar gacaca: door hem en vooral vele anderen na hem. We waren naief, schrijft hij, we dachten dat het traditionele rechtssysteem bedoeld was om schoon schip te maken in Rwanda. Maar gacaca heeft uiteindelijk een complete etnie in de verdachtenbank geplaatst en de misdaden van de andere etnie, in het bijzonder die aan de macht zijn, verdoezeld en verdonkeremaand. Klaas citeert een collega wetenschapper die haarfijn uitlegt hoe het aan de top van de heuvel in Rwanda toegaat ” Reality is what Rwanda’s political leaders, as moral guardians tell the world… it is.” En dat is op alles van toepassing: verdonkermanen van bomaanslagen, wie er schuldig is aan de genocide en wie niet, wie de verkiezingen heeft gewonnen enzovoorts enzovoorts.

En telkens hapt de internationale gemeenschap toe, trapt in de val die door de Rwandese top op de heuvel wordt gecreerd.

Het is een donkere en mooie avond ergens in februari van dit jaar. Aan tafel met een diplomaat. Hij zegt dat de gacaca een geslaagd voorbeeld is van justitieel optreden en verzoening. ” Ga er maar aan staan, in vijf jaar tijd een miljoen mensen berechten”, zegt hij vol bewondering. Dat er ook mensen zijn berecht die niet berecht mochten worden, ontkent hij niet. “Maar tja, bij zulke aantallen kan er iets misgaan, daar moet je het resultaat niet op beoordelen.”
Pardon?

Als er in Nederland een persoon onterecht veroordeeld is, rukt een leger Peter R. de Vriezen uit om dat aan de kaak te stellen, gaat justitie diep door het stof, komen er nieuwe onderzoeken en vrijspraak. Maar voor de diplomaat gelden in Rwanda andere criteria. Als er onschuldigen vastzitten, tja dan moet dat maar, er zitten immers ook heel veel schuldigen terecht vast. Hij bedoelt ook dit: zijn land heeft veel bijgedragen in harde pecunia aan de gacaca. Het is moeilijk uit te leggen dat dat jaar in jaar uit gebeurd is met een averechts gevolg.

De logica van Westerlingen die ver buiten de democratie leven en werken en gaandeweg zich vereenzelvigen met het systeem waarin ze terecht zijn gekomen en dat ze geacht worden te beoordelen en waar nodig te veroordelen.

Een andere diplomaat, hier al vaker ten tonele gevoerd en niet alleen hier, lees De Standaard van 9 augustus jl, onthullend artikel van Walter Zinzen. Die diplomaat dus verkondigde in maart tegenover een TV journalist dat hij er van uitging dat de koning de verkiezingen zou winnen en dat dat maar beter was ook voor de stabiliteit en ontwikkeling van het koninkrijk.

Pardon? Toen waren de verkiezingen dus nog heel ver weg en was er van een campagne nog geen sprake. Er waren nog geen politici en journalisten vermoord en anderen opgepakt en madame Victoire geisoleerd.

Voor meneer de diplomaat gold dezer dagen dat de verkiezingen eerlijk waren verlopen, hij herhaalde het nog eens op de oranjeblanjebleu radio. Waarop de Amerikaanse regering opmerkte dat democratie meer is dan het organiseren van verkiezingen.

In Rwanda waren de verkiezingen bedoeld om de internationale gemeenschap een loer te draaien; wederom een val waarin getrapt is, notabene een val die werd opgezet met medeweten en betaald door diezelfde internationale gemeenschap. Die zou medeplichtig werd aan haar eigen val. Zoals eerder opgemerkt, soms grenst ironie aan gekte.

Een ontwikkelingswerker, een noeste werker, met decennia aan ervaring in de agrobusiness merkt op dat democratie in landen als Rwanda niet werkt, omdat daarvoor een minimaal jaarlijks inkomen per hoofd van de bevolking nodig is van 2000 dollar. Hij heeft volkomen gelijk maar hij zegt er achteraan dat om die reden de koning maar beter koning mag en kan blijven. Zodat hij zijn agrobusiness kan voortzetten. Niet het belang van de te ontwikkelen bevolking telt, maar die van de ontwikkelaar.

Het geheugen van de internationale gemeenschap is kort. Nog geen vijf jaar geleden gold de koning als een misdadiger die buurland Congo was binnengevallen en daar niet alleen de rijkdommen stal maar ook moordde en plunderde – het werd genoteerd, vastgelegd en doorgegeven in talloze rapporten van de VN – alleen bleu in dit geval.

Het geheugen is kort: de koning werd er in de jaren daarvoor van verdacht tegenstanders met geweld uit de weg te ruimen; nog iets verder in het geheugen lag Kibeho, waar 20.000 mensen werden verdreven uit een vluchtelingenkamp en 3000 gedood, allen behorend tot de andere etnie – de internationale gemeenschap was geschokt.

Vandaag wordt de koning op handen gedragen, handen die de handen dragen die besmeurd zijn met bloed, geen vers bloed maar daarom nog wel rood. Handen wassen in onschuld, wit. En zo komen we vanzelf bij rood-wit-blauw.

Westerse politici en diplomaten hebben de mond vol over goed bestuur, en democratie en mensenrechten – en terecht. Maar zodra de mond beleden is, wordt de praktijk getoetst. En dan heten verkiezingen die gepaard gingen met moorden, willekeurige arrestaties, granaataanslagen en twijfelachtige uitsluitingen van opposanten “onrustig”; dan wordt naar de letter van de wet gekeken en opgemerkt dat de verkiezingen eerlijk en transparant verliepen – de stembureaus gingen immers op tijd open en we konden allemaal toekijken hoe de koning won.

Zulke observaties zijn niet alleen naief maar vooral gevaarlijk. Want ze legitimeren het geweld, de moorden, de onterechte arrestaties en geven zo ruim baan aan een verdere instabiliteit. Terwijl verkiezingen toch bedoeld waren voor het tegendeel…? Of gaat hier de Afrikaanse werkelijkheid op de loop met de Westerse percepties?




Comments

No comments posted

Your comment


ANTI-SPAM:






Overview