Binnenkort herdenken wij in Nederland de gevolgen van onderdrukking op 4 mei. Het is hét moment om stil te staan bij wat de gruwelijke erfenis was en kán zijn van een totalitair regime, van wat het betekent als het ene zichzelf verklaarde ras zich superieur voelt ten opzichte van het andere door haar verklaarde ras. En op basis daarvan tot omvolking en uiteindelijk uitroering overgaat.
4 mei is actueler dan ooit. Door de oorlog in Oekraine, zeker. En ook door links en rechts opgestane autocratische dictators die hetzelfde prediken als 75 jaar geleden. In Tunesië is zo’n nieuwe leider, zij het nogal bejaard in jaren. Kais Saied kwam via democratische verkiezingen aan de macht als president, zette vervolgens het parlement en daarna de rechtspraak buiten spel, muilkorfde media en sloot recent zijn belangrijkste politieke tegenstander op. De vergelijking met de jaren dertig in de vorige eeuw in Duitsland houdt hiermee niet op. Saied pleit openlijk voor het uitzetten van alle Afrikanen, die in Tunesië al jaren het vuile onderbetaalde werk opknappen. Dat wordt hen nu tegengeworpen, omdat het met het land economisch dramatisch gaat - met dank aan Saied. Diens oproep leidde tot mishandelingen, berovingen, moorden en op straat gooien van Afrikaanse medeburgers.
Sindsdien vluchten Afrikanen massaal Tunesië uit, vaak in gammele bootjes naar Italië: Lampedusa ligt 180 kilometer verder. Omdat Tunesië niet alleen politiek aan de rand van de afgrond staat, maar zoals gezegd ook economisch ontvluchten met de buitenlanders ook Tunesiërs hun vaderland. Het aantal migranten dat in Italië aankomt is inmiddels 2000 per dag (sic!).
In Italië is een neofascistische premier aan de macht. Giorgia Meloni. Zij heeft de verkiezingen gewonnen met het credo migratie terug te dringen. Ook haar is de omvolkingstheorie niet vreemd, zo heeft ze in het verleden openlijk geuit.
Het weerhield Mark Rutte, liberale premier, er niet van recent Meloni op te zoeken, letterlijk politiek én fysiek te omhelzen en samen op te trekken tegen migratie. Dat was net voordat de Tunesische president zijn racistische politieke statements maakte.
Deze week was staatssecretaris vreemdelingenbeleid Eric van de Burg in Italië op bezoek – gestuurd door Mark Rutte. Hij dineerde met zijn Italiaanse evenknie Matteio Pantedosi, ook al zo’n uiterst rechtse bewindsman. Samen bespraken ze hoe ze met Tunesië tot een deal kunnen komen om migranten naar dat land terug te sturen.
Eric, het beertje Golargol van kabinet Rutte IV, erkent dat “landen aan de andere kant van de Middellandse Zee niet dezelfde normen en waarden kennen als wij”. Maar de migranten moeten terug. Eric maakt hier een cruciale denkfout. Door vluchtelingen terug te sturen naar het land waar ze uit gevlucht zijn, wordt niet alleen het Vluchtelingenverdrag van Geneve verkracht. Het maakt vooral duidelijk dat de Nederlandse bewindsman exact dezelfde normen en waarden hanteert als aan de overkant van de Middellandse Zee. Het vertrappen van universele waarden, het vermorzelen van mensenrechten.
Natuurlijk zal een eventuele deal met de Tunesische dictator Saied averechts werken. Saeid zal zeker de miljarden euro’s opstrijken die bedoeld zijn om te voorkomen dat migranten in bootjes stappen. Maar dat loopt hij nu juist voortdurend te prediken, en hij zal dat niet veranderen, omdat hij dan geen schuldigen meer heeft voor zijn eigen falend beleid. Het is als de slager geld bieden om te stoppen met slachten. Er zullen dus meer migranten het land ontvluchten, juist omdat Saeid steviger in het zadel komt te zitten, met dank aan de euro’s van de Europese Unie.
Wat het meest beschamend is aan deze affaire, wat werkelijk tot droefenis en woede leidt, is dat zich democratisch noemende mensen als Rutte en Van der Burg handen schudden, zoenen uitdelen en deals sluiten met neofascistische Italianen, autocratische dictators in Tunesië (en voorheen Turkije, Libie…). En ze doen dat om behoud van de eigen macht. Politiek opportunisme als dieptepunt in menselijke waarden. We weten waar dat toe heeft geleid. Daarom is er 4 mei.
Mag ik aan Mark en Eric vragen er 4 mei niet bij te zijn? En mocht dat niet gehoord worden, dan zijn wij er allemaal niet. Uit solidariteit met de mensenrechten, waar het 4 mei om hoort te gaan.