Het afschuwelijke drama deze week voor de Griekse kust, met mogelijk honderden doden, is een gevolg van een hardvochtige en onmenselijke Europese migratie-aanpak. Immers, hoe meer muren, hoe meer 'border controle', hoe meer ‘deals’ met dictatoriale regimes buiten Europa, en hoe inhumaner, hardvochtiger de opstelling van Europese regeringen, hoe meer slachtoffers zullen vallen.
De Europese aanpak ontbeert inzicht, kennis en begrip van de oorzaken van migratie. In plaats daarvan domineren harde toon en maatregelen, die de suggestie moeten wekken dat migratie onder controle kan worden gebracht, met een ‘ratrace’ van steeds rigider maatregelen. In diezelfde retoriek past het mensensmokkelaars als schuldigen van de dodelijke drama’s neer te zetten. Natuurlijk zijn zij degenen die de migranten levensgevaarlijke routes aanbieden tegen woekerprijzen. Maar het is simpel: als er veilige routes zouden zijn, waren er geen mensensmokkelaars. En het is de Europese aanpak die veilige routes onmogelijk maakt, en bovendien miljarden euro’s kost, die voor een beter en dus humaner migratiebeleid gebruikt kunnen worden.
Mensen op de vlucht hebben volgens het Verdrag van Geneve recht op een asielprocedure, los van het resultaat hiervan. Maar wie in Europa asiel wil aanvragen kan dat alleen doen in het land van aankomst. Omdat de Europese Unie de reis naar Europa vrijwel onmogelijk heeft gemaakt, riskeren mensen op de vlucht hun leven steeds meer juist omdát ze op de vlucht zijn. Een asielaanvraag bij een Europese ambassade in land van herkomst kan dat verhelpen, maar is onmogelijk. Er bestaat geen visumprocedure voor vluchtelingen.
Mensen die migreren om een brede waaier van andere, vaak legitieme redenen – economisch, sociaal, klimaat – gebruiken dezelfde riskante routes. Eenmaal in Europa rest die laatste groep niets anders dan asiel aan te vragen, als eerste stap om een kans te maken in Europa te kunnen blijven. Daar is de asielprocedure uiteraard niet voor bedoeld, maar Europa biedt geen andere keus. Dus verstopt de asielprocedure, lopen opvangcentra open, slapen mensen in Ter Apel buiten.
Er is natuurlijk wel een menselijk en logisch oplossing, dat een eind maakt aan de heilloze Europese aanpak, waarin mensenrechten allang geen plek meer hebben. Een migratiebeleid dat de vraag naar arbeid van het ontvangende land duidelijk definieert en migranten dus weten waar ze voor welk werk aan de slag kunnen. Als dat werk gedaan is, keert de migrant terug. Ook daarover zijn afspraken te maken, Frankrijk doet dat op dit moment al met Marokkaanse migranten. Dat is niet nieuw, de meeste migratie is circulair, dat wil zeggen, mensen komen als er vraag is, en ze gaan terug/verder, als de vraag weg is. Het betekent dat tijdelijke werkvisa gekoppeld worden aan duur en noodzaak van migratie. Voor hoogopgeleid werk bestaat het al. Dus waarom niet voor werk dat nu al vaak door illegale migranten wordt gedaan?
Een doordacht en op de toekomst gericht migratiebeleid is in het belang van een vergrijzend Europa – sommige Europese landen zullen volgens een recent rapport van de Wereldbank zonder migratie hun bevolking binnen vijftig jaar zien halveren! . Het is in het belang van migranten. En het is in het belang van de landen waar de migranten vandaan komen, ondermeer vooral vanwege de remittances, die voor economische groei kunnen zorgen, maar ook door overbrenging van kennis, ontwikkeling, uitwisseling.
Zo’n beleid, maakt terecht onderscheid tussen vluchtelingen en andere migranten, wat in het belang is van beide groepen. En het zal het draagvlak voor migratie in Europa verbeteren. Dat dat laatste kraakt komt voor een belangrijk deel ook op conto van het negatieve migratiediscours van Europese politici. Bij hen ligt dan ook de verantwoordelijkheid om dat te keren, met gebruik van kennis en inzicht in de juiste feiten, en politieke moed om het publiekelijk uit te dragen.