Mussolini, de grootvader van de Italiaanse premier Meloni predikte: ‘Ik ben het volk en het volk dat ben ik’. En Geert Wilders papegaait hem na: Ik ben de PVV en de PVV, dat ben ik. Eerst de echte leider, het enige lid van zijn eigen partij, nú de echte en vooral enige leider van de extreemrechtse regering die straks op het Haagse Noordeinde op het borders staat, straks de leider van implosie van democratisch Europa – niet alleen, maar samen met die anderen die zichzelf ook tot enige échte leiders hebben uitgeroepen: Meloni, de Franse Le Pen, de Hongaarse Orban, de Vlaamse Van Grieken en zo meer. De winnaars van de Europese verkiezingen.
Denk niet dat het allemaal wel mee zal vallen, zoals nogal wat journalisten en wetenschappers willen doen geloven. Dat de democratie sterk genoeg is, dat de meerderheid van de bevolking niét extreemrechts heeft gestemd, dat de soep niet zo heet gegeten wordt en andere sussende woorden.
Tien jaar geleden riep de vers gekozen Hongaarse Orban dat de democratie in zijn land sterk genoeg was. Om vervolgens in rap tempo de rechtsstaat te ontmantelen, media naar zijn hand te zetten, rechters te ontslaan, een grondwet aan te nemen die in strijd is met het Europese lidmaatschap. In Polen gebeurde parallel exact hetzelfde. Een nieuwe regering Tusk doet krampachtige pogingen te herstellen wat kapot is, maar zonder langdurige garanties dat het lukt.
In Italië worden oppositiegeluiden de mond gesnoerd, de publieke omroep – altijd een politiek stuurmiddel – misbruikt voor eigen rechtse doelen.
Dus nee, autocraten zijn niet redelijk, hoe mild ze zich ook presenteren. De reeks antidemocratische maatregelen die Wilders in de veelbesproken ijskast heeft gezet, zijn bedoeld om ze langer houdbaar te maken. Anders had hij ze wel in de prullenbak kunnen gooien, toch?
Autocraten zijn uit op macht, en als ze die eenmaal in hun handen hebben, is het verdomde moeilijk om dat weer ongedaan te maken.
Autocraten die binnen een democratische bestel opereren, weten dat die macht het beste bereikt kan worden door die democratie van binnenuit “uit te hollen” – quote Wilders.
Autocraten weten dat de macht via de stem van het volk gaat – dus zoeken en vinden ze een zondebok: de migrant. Die heeft zelf geen stem, wordt dus niet gehoord, heeft een andere kleur, een andere cultuur, dus die ideale personificatie van alles wat fout gaat: van woningnood, tot gebrek aan zorg, van onverzorgde plantsoenen tot overvolle treinen op dinsdagmorgen. Migratie: weg ermee.
Daarna volgt de door de autocraat benoemde elite: de rechters, de media, de cultuur, de wetenschap. Alles wat kennis heeft en/of uitdraagt, weg ermee. In de plaats daarvan oneliners, slogans, tweetjes en tiktok.
Wees niet naïef, niet goedgelovig. Het komt allemaal wel goed, maar niet gratis, niet zonder tegengeluid, niet zonder democratische tegenactie. In het belang van de rechtstaat, begin ermee. Vandaag. Morgen is te laat.